رمپ در مقررات ملی ساختمان یکی از اصول کلیدی طراحی فضاهای دسترسی محسوب می‌شود. این موضوع نه‌تنها در طراحی معماری اهمیت دارد، بلکه در آزمون نظام مهندسی نیز مورد توجه ویژه قرار می‌گیرد. تسلط بر اصول طراحی رمپ به مهندسان کمک می‌کند تا بتوانند پلان‌هایی استاندارد و کاربردی ارائه دهند. در این مقاله، به بررسی رمپ طبق مقررات ملی ساختمان می‌پردازیم و نکات اجرایی آن را بررسی خواهیم کرد.

رمپ در مقررات ملی ساختمان چه می‌گوید؟

رمپ‌ها در مقررات ملی ساختمان به‌عنوان یکی از اجزای الزامی برای دسترسی آسان و ایمن در فضاهای عمومی و خصوصی معرفی شده‌اند. این مقررات تأکید می‌کند که رمپ‌ها باید با شیب، عرض و طراحی مشخصی اجرا شوند تا برای همه افراد، از جمله افراد دارای معلولیت، قابل استفاده باشند.

طبق ضوابط ارائه‌شده در مبحث چهارم و مبحث بیست‌ودوم مقررات ملی ساختمان، حداقل عرض مفید رمپ نباید از ۱۲۰ سانتی‌متر کمتر باشد. همچنین شیب رمپ‌ها باید متناسب با طول آن تنظیم شود؛ برای مثال، در رمپ‌های با کاربری عمومی، شیب نباید از ۸ درصد تجاوز کند. این ضوابط به‌طور دقیق نحوه طراحی رمپ را برای پارکینگ‌ها، ورودی ساختمان‌ها، فضاهای آموزشی و اداری مشخص کرده‌اند.

در آزمون نظام مهندسی، تسلط به این ضوابط و توانایی پیاده‌سازی آن‌ها در پلان‌ها، یکی از نقاط قوت مهندسان طراح به شمار می‌رود. اگر قصد دارید نحوه محاسبه و ترسیم رمپ‌ها را به‌صورت اصولی یاد بگیرید، توصیه می‌کنیم از آموزش‌های کامل دوره طراحی پلان 0 تا 100 استفاده کنید که در آن، یک جلسه کامل به بررسی انواع رمپ و روش اجرای آن‌ها اختصاص داده شده است.

انواع رمپ در مقررات ملی ساختمان

رمپ‌ها در مقررات ملی ساختمان به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

رمپ پیاده در مقررات ملی ساختمان

در طراحی رمپ پیاده، مقررات ملی ساختمان ضوابط مشخصی را تعیین کرده است که هدف آن، فراهم کردن یک مسیر راحت و ایمن برای عبور افراد معمولی و همچنین کسانی است که ممکن است دارای محدودیت‌های حرکتی باشند. طراحی صحیح رمپ پیاده به ارتقای دسترسی و آسایش افراد در فضاهای عمومی کمک می‌کند.

1– محاسبه شیب و ابعاد رمپ پیاده :

در طراحی رمپ پیاده، رعایت شیب استاندارد برای راحتی و ایمنی بسیار مهم است. طبق مقررات، شیب رمپ پیاده نباید از ۱۲.۵ درصد بیشتر باشد. در صورتی که شیب از این مقدار بیشتر باشد، امکان استفاده راحت برای افراد عادی و حتی افرادی که دچار مشکلات حرکتی هستند، کاهش می‌یابد. برای مسیرهای کوتاه (مثلاً کمتر از ۹ متر)، شیب تا ۱۲.۵٪ مجاز است. این مقدار شیب برای مسافت‌های کوتاه قابل قبول است، اما در مسیرهای طولانی‌تر، شیب باید ۸٪ یا کمتر باشد تا حرکت برای افراد راحت‌تر و ایمن‌تر باشد، به‌ویژه برای سالمندانی که استفاده می‌کنند. علاوه بر شیب، عرض رمپ نیز باید به‌گونه‌ای باشد که حداقل عرض ۹۰ سانتی‌متر برای عبور یک فرد بدون مشکل در نظر گرفته شود. این ابعاد به‌ویژه برای مناطق شلوغ و عمومی بسیار مهم است.

2- نکات مهم طراحی رمپ پیاده :

در طراحی رمپ پیاده، علاوه بر رعایت شیب و ابعاد، توجه به نکات زیر حائز اهمیت است :

• سطح رمپ باید ضد لغزش باشد تا از هرگونه حادثه احتمالی جلوگیری شود.
• در مسیر رمپ باید دستگیره‌ها و نوارهای هشداردهنده در قسمت‌هایی که تغییر ارتفاع وجود دارد، نصب شوند تا فرد بتواند به راحتی مسیر را طی کند.
• پوشش رمپ باید از موادی انتخاب شود که مناسب شرایط آب و هوایی باشد و در برابر تغییرات دما مقاوم باشد.

رمپ معلولین در مقررات ملی ساختمان

رمپ معلولین به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عناصر دسترسی در طراحی ساختمان‌ها، باید به‌طور ویژه طراحی شود تا امکان عبور راحت و ایمن برای افراد با معلولیت‌های جسمی و حرکتی فراهم کند. این رمپ‌ها در فضاهای عمومی، پارکینگ‌ها و ورودی‌های ساختمان‌ها به کار می‌روند و باید طبق استانداردهای خاص طراحی شوند.

1- محاسبه شیب و عرض رمپ معلولین :

طبق مقررات ملی ساختمان، شیب رمپ معلولین باید حداکثر ۵ درصد باشد. این شیب کم باعث می‌شود که افراد با ویلچر یا وسایل کمکی بتوانند به‌راحتی و بدون خطر از رمپ عبور کنند. همچنین، در طراحی رمپ معلولین، عرض رمپ باید حداقل ۱۲۰ سانتی‌متر باشد. این عرض به‌گونه‌ای انتخاب می‌شود که فضای کافی برای عبور ویلچرها و حتی افراد همراه وجود داشته باشد.

در کنار این موارد، شعاع حرکت رمپ معلولین یا همان شعاع چرخش به قطر بزرگترین دایره‌ای اشاره دارد که یک ویلچر باید قادر به حرکت در آن باشد. این شعاع باید حداقل ۱۵۰ سانتی‌متر باشد تا افراد با ویلچر بتوانند به راحتی در گوشه‌ها و پیچ‌ها حرکت کنند بدون اینکه دچار مشکل شوند. این نکته به‌ویژه در رمپ‌هایی که دارای پیچ و زاویه هستند، اهمیت زیادی دارد تا از گیرکردن ویلچر جلوگیری شود.

2- محاسبه طول رمپ ویژه معلولین:

طول رمپ معلولین به‌طور مستقیم به شیب رمپ و ارتفاع اختلاف سطح بستگی دارد. برای شیب ۵ درصدی که در مقررات آمده، برای هر ۱ متر ارتفاع، طول رمپ باید حداقل ۲۰ متر باشد. این طول باید به گونه‌ای طراحی شود که مسیر حرکت افراد با ویلچر یا افراد همراه صاف و بدون مانع باشد. اگر شیب رمپ بیشتر از ۵ درصد باشد، طول رمپ باید به‌طور متناسب افزایش یابد تا از خطرات ناشی از شیب تند جلوگیری شود.

آموزش محاسبه طول رمپ معلولین: فرمول‌ها و نکات اجرایی :

3- نکات مهم طراحی رمپ معلولین :

در طراحی رمپ‌های معلولین، نکات زیر باید رعایت شود:

• ضد لغزش بودن سطح رمپ: سطح رمپ باید به‌گونه‌ای باشد که از لغزش جلوگیری کند، به‌ویژه در شرایط مرطوب یا بارانی.
• گوشه‌ها و پیچ‌ها: شعاع چرخش باید حداقل ۱۵۰ سانتی‌متر باشد تا ویلچرها به راحتی در پیچ‌ها و زاویه‌ها حرکت کنند.
• کف‌پوش مناسب: باید از کف‌پوش‌هایی استفاده شود که به‌راحتی تمیز شوند و از آسیب دیدن به چرخ‌های ویلچر جلوگیری کند.
• دستگیره‌ها: برای جلوگیری از سقوط و ایجاد ایمنی بیشتر برای تردد، مخصوصاً در رمپ‌های با شیب تند، استفاده از دستگیره‌ها و حفاظ‌ها در حاشیه رمپ‌ها الزامی است.
• حفاظ ها : این حفاظ‌ها باید به ارتفاع مناسب (حداقل 90 سانتیمتر) و از مواد مقاوم مانند فولاد یا آلومینیوم ساخته شوند.

رمپ خودرو در مقررات ملی ساختمان

در طراحی رمپ خودرو، رعایت شیب استاندارد و ابعاد مناسب برای عبور ایمن و راحت خودروها از طبقات مختلف، الزامی است. این رمپ‌ها عمدتاً در پارکینگ‌ها و فضاهای تجاری برای ارتباط طبقات و تسهیل تردد خودروها طراحی می‌شوند. رعایت مقررات دقیق در طراحی رمپ‌های خودرو به جلوگیری از خطرات احتمالی کمک می‌کند.

1- محاسبه شیب و عرض رمپ خودرو :

طبق مقررات ملی ساختمان، شیب رمپ خودرو باید حداکثر ۱۵ درصد باشد. این شیب به‌گونه‌ای انتخاب می‌شود که خودروها بدون مشکل و خطر بتوانند از رمپ عبور کنند. در این نوع رمپ‌ها، عرض رمپ باید به حدی باشد که امکان عبور همزمان دو خودرو را فراهم کند. برای پارکینگ‌ها، عرض رمپ باید حداقل ۳ متر در نظر گرفته شود( عرض رمپ ها بسته به طبقه بندی رمپ از کمترین حالت 3 متر شروع خواهد شد). این ویژگی‌ها به تسهیل تردد و جلوگیری از بروز مشکلات ترافیکی کمک می‌کند.

2- فرمول محاسبه طول رمپ ویژه خودرو:

رمپ‌های خودرو معمولاً در سه مدل رایج طراحی می‌شوند: رمپ مستقیم (طولی)، رمپ گرد و رمپ شکسته. انتخاب هر یک از این مدل‌ها به عوامل متعددی مانند شیب طبیعی زمین، ابعاد زمین پروژه و نحوه طراحی پلان بستگی دارد.

در این بخش از مقاله، تمرکز ما بر رمپ مستقیم است که یکی از ساده‌ترین و پرکاربردترین مدل‌ها در طراحی رمپ ساختمان به‌شمار می‌رود. محاسبه صحیح طول رمپ مستقیم، نقش مهمی در تأمین ایمنی و عملکرد صحیح مسیر تردد خودرو دارد.

📌 اگر با سایر انواع رمپ مانند رمپ گرد یا شکسته آشنایی ندارید، یا می‌خواهید با نحوه محاسبه طول آن‌ها در شرایط پیچیده طراحی مثل اختلاف ارتفاع‌های ترکیبی آشنا شوید، جلسه مربوط به رمپ‌ها در دوره طراحی پلان ۰ تا ۱۰۰ به‌صورت کامل به این مباحث پرداخته است. این جلسه، همچنین شامل تحلیل نمونه‌های واقعی و چالش‌های رایج در آزمون طراحی نظام مهندسی نیز هست.

🔗 برای دسترسی به این آموزش تخصصی، به دوره طراحی پلان مراجعه کنید:
دوره طراحی پلان ۰ تا ۱۰۰

3- طراحی پیچ‌ها و شعاع چرخش رمپ خودرو :

در طراحی رمپ‌های خودرو که دارای پیچ هستند، یکی از مسائل مهم انتخاب شعاع چرخش مناسب است. شعاع چرخش باید به‌گونه‌ای انتخاب شود که خودروها به راحتی قادر به تغییر جهت باشند. انتخاب شعاع چرخش کوچک باعث می‌شود که خودروها با مشکلاتی نظیر گیر کردن در پیچ‌ها یا برخورد با موانع مواجه شوند. همچنین، باید از دورانی بودن طراحی در مسیرهای تنگ خودداری شود تا رانندگان بتوانند به راحتی تغییر جهت دهند.

جمع‌بندی نهایی و نکات مهم درباره رمپ در مقررات ملی ساختمان

در این مقاله تلاش کردیم ابعاد مختلف رمپ در مقررات ملی ساختمان را بررسی کنیم؛ از الزامات طراحی رمپ پیاده و معلولین گرفته تا نکات اجرایی مربوط به رمپ خودرو و انواع مدل‌های آن. همان‌طور که دیدید، طراحی صحیح رمپ نه‌تنها یک ضرورت عملکردی برای ساختمان‌هاست، بلکه در آزمون طراحی نظام مهندسی نیز به‌عنوان یکی از پرسش‌های پرتکرار مطرح می‌شود.

اگر به دنبال درک عمیق‌تری از این مباحث هستید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله اصول اجرایی طراحی پلان معماری را نیز مطالعه کنید. همچنین، در دوره طراحی پلان ۰ تا ۱۰۰، جلسه‌ی کامل آموزش ترسیم و محاسبه رمپ‌ها با مثال‌های عملی قرار داده شده که می‌تواند یک مرجع حرفه‌ای برای طراحان و داوطلبان آزمون باشد.

از سوی دیگر، برای آشنایی بیشتر با مبانی ترسیم فنی، مقاله ترسیم فنی و نقشه‌کشی معماری هم می‌تواند مکمل خوبی برای یادگیری شما باشد.

در نهایت اگر تمایل دارید درباره ضوابط طراحی رمپ‌ها در سطح جهانی و استانداردهای بین‌المللی بیشتر بخوانید، پیشنهاد می‌کنیم به مقاله‌ی دانشگاه Harvard Graduate School of Design درباره طراحی فضاهای عمومی دسترسی‌پذیر نگاهی بیندازید.